Dengue Fever biểu diễn tại Hà Nội
Chặng đường từ đài radio GI[i] đến Dengue Fever: cuộc cách mạng rock Khmer.
Ngày 26 tháng 11 sắp tới đây, Dengue Fever sẽ mang đến thủ đô Hà Nội một hương vị rock Khmer độc đáo nhưng cũng không quá xa lạ, nếu biết chính Việt Nam cũng đã gián tiếp góp tay vào sự hình thành của dòng nhạc này ngay từ những ngày đầu.
Rock Khmer ra đời ngay trong chính chiến tranh Việt Nam. Để mua vui các GI, quân đội Mỹ cho phát các chương trình phát thanh mới nhất, hot nhất vào thời bấy giờ. Các bản nhạc cấp tiến, psychedelic từ các tên tuổi tương tự như The Doors, Jimi Hendrix, Beatles ngập tràn trên sóng phát thanh, và cũng giống như phi công Hoa Kỳ, các ca khúc này bay cao bay xa hơn những điểm đến dự kiến ban đầu. Những âm thanh mới mẻ ấy gieo vào tai giới trẻ đang sống tại thủ đô đất nước Cambodia.
Khi ấy Phnom Penh còn khá phóng túng. Thái tử Norodom Sihanouk lãnh đạo một vương triều tham nhũng, áp bức thường dân, nhưng may thay cũng mến chuộng nghệ thuật, vì bản thân thái tử là một nhà làm phim mới chớm. Bằng đủ mọi cách, scene âm nhạc sinh sôi nẩy nở với những nghệ sĩ tài năng âm nhạc ban ngày trình diễn nhạc cổ truyền để kiếm sống trước khi lột xác thành những nhà thể nghiệm psychedelic rock khi đêm về.
Gương mặt tiêu biểu nhất chính là Sinn Sisamouth và giọng ca bất hủ Ros Sereysothea. Bắt chước theo thứ âm nhạc đã trở thành cuộc cách mạng văn hóa ở trời Tây, bộ đôi bắt đầu tạo ra những tác phẩm kinh điển bằng thứ tiếng Khmer khó-xơi mà đến ngày nay vẫn còn tươi mới. Chnam Oun 16 (Tôi 16) xuất hiện một cách đáng sợ như The Sonics bỗng trở thành một band surf rock chỉ sau một đêm không ngủ trong garage; Khernh Sneh Khnom The (Em đã thấy tình yêu chưa) nghe như một phiên bản kết hợp giữa funk và ska; Today I Drink thì như hai tình nhân chuếnh choáng men say dạo bước trên cánh đồng mùa hạ, còn Readtrey Gno Gnit (Đêm đen) là một bản dance lôi cuốn từ đầu chí cuối với riff guitar nghe tựa tiếng sáo kazoo, bởi chất lượng kém của loại nhạc cụ sử dụng.
Vô tuyến quân đội ném thẳng vào chậu rửa bếp của nhạc Campuchia hiện đại và các nghệ sĩ biết ơn vì điều đó đã bắt lấy tất cả mọi thứ và ném trả trở lại. Những ca khúc nổi bật thời bấy giờ trở nên có hồn hơn, khi thì là pop, hay blues, hay bất cứ biến thể nào mà người nghệ sĩ muốn lôi ra từ sóng vô tuyến ngay trong một buổi tối nào đó. Vượt lên trên tất cả chính là giọng ca của Ros. Là một thiếu nữ không được học hành xuất thân từ miền quê, Ros có đủ tài lẫn sự ngổ ngáo, nhưng đồng thời lại hát về những đề tài u ám hơn bằng một thái độ như muốn kết án nó theo cách của ca sĩ Khánh Ly. Có lẽ trình diễn mê hoặc nhất của bà chính là Anija Kmeng Kamprea (Thương đứa trẻ mồ côi), ít nhiều liên tưởng đến Strange Fruit của Nina Simone trong giọng hát đầy thổn thức.
Rủi thay, giai đoạn sáng tạo này không kéo dài. Khi Khmer Đỏ cai trị năm 1975, nghệ sĩ và nhạc sĩ là những nạn nhân đầu tiên. Tất cả những điểm son trước đấy đều biến mất; những người như Sinn Sisamouth được tương truyền bị tử hình, trong khi những người như Ros còn có số phận bất định hơn. Mọi người chấp nhận rằng bà đã không sống qua khỏi cuộc cách mạng Pol Pot, nhưng vẫn chưa rõ bà đã chết như thế nào. Một nguồn tin cho rằng bà bị đưa vào rừng trên một chiếc xe bò kéo và không bao giờ trở lại; nguồn khác cho rằng bà qua đời vì bị kém dinh dưỡng trong bệnh viện ngay trước khi quân Việt Nam giải phóng Campuchia.
Tai ương ấy đã khiến Rock Khmer im ắng cho mãi đến tận thập niên 90 khi bản vinyl cũ-kỹ của các đĩa hát bắt đầu xuất hiện. Khi Ethan Holtzman đến Campuchia vào năm 99, anh nghe một ca khúc của Ros Sereysothea phát ra từ một máy nghe băng trên xe tải (ND: trong lúc một người bạn đang bị sốt xuất huyết). Khi về Mỹ, anh sáng lập Dengue Fever, chứng sốt xuất huyết, mời Ch’hom Nimol về làm ca sĩ chính để có một âm điệu Khmer Rock nguyên bản.
Từ năm 2001, ban nhạc trình diễn cover các tác phẩm Khmer rock kinh điển lẫn các sáng tác của riêng mình. Các sáng tác của Dengue Fever giữ nguồn năng lượng, trong khi buông thả vô chừng muốn giao kết với các thể loại khác đã khiến Khmer Rock không bao giờ cũ. Chất lượng hoàn toàn dễ thấy. Nếu bật một vài ca khúc của Ros trong một quán bar ở thủ đô Phnom Penh ngày nay, mỗi cô nàng có mặt ở đó chắc chắn sẽ nhún nhẩy.
Vì vậy khi Lãnh sự Hoa Kỳ mang Dengue Fever trở lại Hà Nội cùng với CAMA, chắc chắn đâya sẽ là một trải nghiệm hoàn toàn xứng đáng tại American Club để chứng kiến sự trở lại của một phần lịch sử – và để nhảy múa theo âm thanh của hai nền văn hóa hòa quyện với nhau.
[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=E1yLKPyRSiI[/youtube]
[i] Từ mô tả quân đội Mỹ
Bài viết của Douglas Pyper
Ảnh của Aidan Dockery
