Ilza Burchett – Chất Cổ điển của Hiện đại trong Nghệ thuật Đương đại Việt Nam

Trong một thế giới của những giá trị trồi sụt nhanh và những hệ thống giá trị mong manh, chuệch choạc, thứ thế giới của truyền thông bốc đồng, chảnh chóe, khoe mẽ, nơi của những hâm mộ thoắt đến thoắt đi, của những quan điểm “gạch đầu dòng”, những tư duy quanh quéo – cứ xông vào những kém hiểu biết phổ cập, và xía vào cả vào thứ nghệ thuật, nơi có cả những vị mới nứt mắt đã được đối xử như là thiên tài sáng tạo trong tương lai, và khi mới choai đã sẵn lòng phong cho mình tước nghệ sĩ – bằng cách rao giảng cho những kẻ còn lại là chúng ta, với một điệu bộ như phát minh ra hạt nhân, về những xuất thần của họ – rằng đang gần như là không thể tưởng tượng nổi việc mang vào cuộc thảo luận về nghệ thuật đương đại các quan niệm triết học được công nhận lâu đời, như kinh điển và hiện đại (những quan niệm, như lịch sử nhân loại chỉ ra, vẫn đang chứng tỏ rõ rệt giá trị và ý nghĩa thực tế của chúng hôm nay, những quan niệm từng soi rọi và xác lập nên những tiêu chuẩn được thế giới công nhận rộng rãi của cả nghệ thuật lẫn những hoạt động sáng tạo nghệ thuật), để tạo ra cảm giác choáng trước những gì đang nhìn thấy, hoặc kiếm cách nhập hội với những vị theo chủ nghĩa truyền thống kiểu suy đồi, thâm căn cố đế trong cách tư duy trì trệ từ kỷ nguyên Khủng long, chẳng thèm cập nhật những trăn trở của đương đại và những rung cảm hiện còn phôi thai của đội hình tiên phong của nghệ thuật đương đại.

Trong văn cảnh ấy, các tác phẩm điêu khắc của Lương Văn Việt tại triển lãm “Hội tụ” của anh, đang trình diễn một ví dụ tiêu biểu về sử dụng các tiêu chuẩn của kinh điển để giành được quyền uy của cái hiện đại, trong nghệ thuật thị giác đương đại ở Việt Nam.

Triển lãm này trưng bày một bộ những tác phẩm kích thước lớn. Từng tác phẩm được hoàn thành độc lập với các tác phẩm khác, nhưng hòa với nhau thành một khối, và nhờ một không gian trưng bày nội tại được hình thành bởi giải pháp kiến trúc thô mạnh được thực hiện liên thông, đã đưa được khối tác phẩm như thế đạt tới mức biểu thị tương đương với lời tự giới thiệu của tác phẩm nghệ thuật sắp đặt, đồng thời chứa đựng ý nghĩa không thua kém tác phẩm nghệ thuật sắp đặt.

Hơn nữa, cho dù triển lãm này đã thành công như một hình thức của nghệ thuật đương đại – nghệ thuật mà không ít nghệ sĩ sẽ ưa chuộng và khẳng định nó có trong tác phẩm của mình dù không thực sự có cơ sở, Lương Văn Việt vừa lòng nhìn nhận, và trưng bày tác phẩm của ông theo cách kinh điển: cách của một nhà điêu khắc trưng bày các tác phẩm của mình – không hơn, không kém.

Các công trình điêu khắc kích thước lớn của ông được thực hiện bằng phương pháp kinh điển thuần túy, bắng cách bám theo một ma két cỡ nhỏ ban đầu, trong quá trình ấy ý đồ của người nghệ sĩ là “hàn” ý tưởng và hình thức với nhau tới khi khăng khít, và kết tinh vào một thể thống nhất các chi tiết vật thể và xúc cảm, được phát triển đầy đủ và hoàn thiện đến từng chi tiết nhỏ nhặt nhất.

Quá trình này cho phép người nghệ sĩ soát xét không chỉ các vấn đề về hình thức phát sinh trong sáng tạo tác phẩm của mình, trước khi chuyển dịch nói sang kích thước lớn, mà còn truyền vào nó cái mẫn cảm của riêng anh, thổi vào nó cái tài hoa của anh.

Mặt khác, các tác phẩm kích cỡ lớn của Lương Văn Việt đâu chỉ là các công trình điêu khắc lớn. Chúng thực sự hoành tráng theo ngữ nghĩa kinh điển của từ này, vì chúng tôn vinh mối quan hệ giữa tầm vóc con người với tỉ lệ và kích cỡ của không gian kiến trúc.

Điều làm cho sự đồ sộ của các tác phẩm điêu khắc của Lương Văn Việt cân bằng chính là cái tài riêng của ông.

Cái tài hoa ấy thấm trong từng chi tiết của tác phẩm của Lương Văn Việt, trong thủ thuật trung hòa cái lạnh của sắt với cái ấm của gỗ, trong dàn xếp cái cứng với cái mềm, đã đạt được trình độ biểu diễn trong xử lý tính duy cảm của màu sắc, mà vẫn chú trọng bảo tồn sự nhuần nhị, đến mức gần như khiêm nhường, nhờ đó mà gìn giữ được cả ấn tượng tổng thể về cảm nhận thị giác, lẫn sự thống nhất xúc cảm đến từ mỗi tác phẩm riêng biệt với xúc cảm từ toàn gian triển lãm nói chung.

Nói cách khác, từng công trình điêu khắc của Lương Văn Việt và cuộc triển lãm nói chung thể hiện nét cô đọng về khái niệm của chủ nghĩa kinh điển, được diễn đạt thông qua tính hiện đại trong liều lượng tối thiểu về thẩm mỹ – những yếu tố lần lượt phá cách nhờ mặc định, đã để lại những dấu tích độc đáo của người nghệ sĩ, cả về tài lẫn về cá tính riêng.

Sự hội tụ của cả kinh điển lẫn hiện tại bàng bạc trong các tác phẩm của Lương Văn Việt. Nó toát lên từ đường nét và dạng hình học, nó xô đẩy các khối ánh sáng và bóng tối nhờ sự nhô ra hoặc bị che đi của các kích thước ba chiều của công trình, cho phép các tác phẩm này phi vật thể hóa phần hữu hình của chúng, khiến cho phần vật chất này có vẻ – chỉ là có vẻ thôi, sau nỗ lực sáng tác ngập tràn tác phẩm – như là không liên quan, đồng thời lại hoàn toàn thiết yếu đối với cái ý tưởng lớn, là sáng tác một tác phẩm nghệ thuật.

Phong cách nghệ thuật này tạo được sức hút từ hành vi nhận biết sự hào phóng vô hạn của trải nghiệm và tri thức con người đúc kết được qua chiều dài lịch sử sáng tác của nhân loại; và nó vẫn đang khiêm nhường tìm kiếm bài học riêng cho mình từ hiểu biết và thông thái, trên lộ trình bồi đắp những gì tốt đẹp nhất của tri thức nhân loại dành cho tương lai.

Đọc bài bình luận của KVT về triển lãm: KVT – Poetry in Steel with Luong Van Viet.

Dịch: Lê Đỗ Huy