Triển lãm “NEO”

Khai mạc: 17h30, thứ Sáu 12/09/2025
Triển lãm: 10:00 – 18:00, 12 – 17/09/2025
Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam
66 Nguyễn Thái Học, Ba Đình, Hà Nội

Thông tin từ ban tổ chức:

Tháng Chín mùa thu, hai hoạ sĩ Phạm Xuân Trung và Đặng Hữu sẽ gặp nhau ở triển lãm NEO, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Hai cá tính, hai sự khác biệt nhưng đều chung một khát vọng neo giữ hiện thực bằng hội hoạ.

Đặng Hữu vẫn là người theo đuổi phong cách hậu ấn tượng, với lối vẽ trực họa và sự ưu tiên nắm bắt khoảnh khắc. Trong một thập kỉ gần đây, Hữu đã có những trải nghiệm chất liệu khá phong phú từ bột màu, sơn dầu và sơn mài. Nhưng cho dù là chất liệu nào đi nữa, thì Hữu vẫn kiên định với bảng màu đậm đà và những nhịp điệu của cảm xúc. Có một nhạc tính thị giác sôi nổi tràn qua những nét cọ phóng khoáng, sự ngân vang ngẫu hứng của sắc độ và ánh sáng, tạo nên một thế giới giàu chất hội hoạ. Hiện thực trong tranh Hữu chuyển dần từ chi tiết sang giản lược, theo hướng trừu tượng, nhấn mạnh cảm xúc cá nhân hơn là sự mô phỏng thực tại. Kĩ thuật màu dầu đắp dày, uốn vặn và phô diễn là thế mạnh để chuyển tải những xúc cảm bột phát của hoạ sĩ. Các lớp sơn gồ gề vừa là yếu tố tạo hình vừa va đập đa dạng với ánh sáng, tạo ra những nhịp vận động của tác phẩm, chuyển tải thông điệp chất liệu là một phần của biểu hiện.

Ở triển lãm NEO lần này, bảng màu của Đặng Hữu trầm hơn so với quá khứ. Các tông trầm như nâu, xám, xanh thẫm có vẻ trội lên, tuy nhiên, các mảng nóng là phong cách cố hữu của hoạ sĩ vẫn bộc lộ rõ nét. Tương phản màu, vì thế, vẫn tạo ra một hiệu ứng căng thẳng và cảm xúc trực diện – một thủ pháp của hội hoạ biểu hiện mà Hữu đã kế thừa. Ngôn ngữ hậu ấn tượng đã được bản địa hoá nhuần nhuyễn trong đề tài và cảm hứng, với khung cảnh sông nước, bến bãi, cầu thuyền… NEO của Đặng Hữu không tái hiện cảnh quan mà tái hiện cảm giác, không chỉ thấy khung cảnh, mà còn cảm nhận được nhịp sống, hơi thở, độ rung của khoảnh khắc trong tranh.

Phạm Xuân Trung có một bước chuyển mình lớn lao tại NEO. Trong gần một thập niên qua, Trung ghi dấu hội hoạ qua lối mô tả về kiến trúc không gian và cảnh quan, bằng cái nhìn trần thuật gần gũi. Loạt tranh sơn dầu hiện thực về đề tài phố xá, thôn quê, thể hiện hứng thú của hoạ sĩ với việc ghi lại nhịp sống đời thường. Bố cục lớp lang và chi tiết, phối cảnh tuyến tính rõ rệt với tầm nhìn ngang chủ đạo, bảng màu nâu vàng hoài cổ, lớp sơn mỏng và kĩ, ánh sáng tản mờ…, khiến cho người ta có thể nhẹ nhàng đi sâu vào không gian trong tranh một cách tự nhiên và dễ chịu. Tranh sơn dầu phố xá của Trung, bởi thế, vừa tĩnh vừa hiền, dịu dàng, man mác, rung động vi tế.

Ba năm gần đây, Phạm Xuân Trung có những vận động rõ rệt. Cũng vẫn là mô tả hiện thực, nhưng góc nhìn của hoạ sĩ đã khác xưa. Anh đi từ việc ghi chép lại hiện thực phổ quát với đặc tính mỹ thuật, sang việc dựng lại hình khối của hiện thực qua góc nhìn cá nhân của hoạ sĩ. Tính cấu trúc, lực khối và sức nén tạo hình là những vận động mới trong loạt tranh lần này. Hiện thực được kéo sát lại, rút ngắn khoảng cách với người xem, tạo ra lực ép bề mặt khá mạnh. Hình khối được nhấn mạnh và tập trung, chi tiết phong phú và bề bộn, quan hệ khối-nền cũng được đặt ra một cách rõ nét. Cấu trúc trong tranh thay đổi, không còn là cấu trúc ngang, phẳng với nội dung dàn trải trong không gian phố xá nữa, mà là những cấu trúc đơn độc, đường chéo và tam giác, các nhát cắt táo bạo. Nhân vật của Trung thường chiếm trọn tiền cảnh, với hình khối lớn và mật độ chi tiết dày đặc. Khối chính này trở nên mạnh mẽ hơn nữa, khi hoạ sĩ nén chiều sâu bối cảnh bằng những đường chân trời thấp hoặc cao bất thường, nhất là ở góc nhìn dưới lên. Có thể cảm nhận thấy một sự phô diễn ngoa dụ mạnh mẽ của khối chính, khiến cách đặt vấn đề của hoạ sĩ trở nên thú vị.

Bảng màu của Trung cũng có chuyển biến. Trong sắc hoài niệm cố hữu, hoạ sĩ đã thu hẹp và cô đặc bảng màu, đẩy tương phản cao hơn so với lối vẽ cũ. Đối chọi giữa lạnh của lam lục và ấm của cam đỏ khiến màu sắc của Trung ở NEO không còn tản đều như xưa, mà tạo được độ tương phản, nhấn mạnh thêm khối chính trong tranh. Các nét cọ cũng được kiểm soát rõ ràng, cạnh cứng cho cấu kiện, cạnh mềm cho bối cảnh và không gian. Sự lặp lại của cấu kiện như sào cọc, dây chằng, ván gỗ, hoạ tiết trang trí… kết hợp với tính ngoa dụ của khối chính, tạo nên một điểm nhìn kiến trúc-điêu khắc sôi nổi và hiện đại.

Trung có một sự quan sát tỉ mỉ và trung thành với đời sống thực. Vận động của anh đợt này vẫn trong con đường khắc hoạ kí ức, hiện thực vẫn là chất liệu chủ đạo, vẫn quan tâm đến chi tiết, nhưng đã được tổ chức lại bằng nhãn quan mới, giàu nhịp điệu và sức nén hơn xưa, với sự kết hợp giữa tính hiện thực và tính tạo hình. Đây là một vận động mới mãnh liệt trong sự nghiệp của hoạ sĩ.

Sự kết hợp của hai hoạ sĩ Phạm Xuân Trung và Đặng Hữu trong NEO đã mở ra một đối thoại thú vị: Trung neo giữ kí ức và hoài niệm, Hữu neo giữ cảm xúc và khoảnh khắc. Một bên là sức nén, trật tự và cấu trúc; một bên là tự do, trực giác và chuyển động. Một khoáng đạt, một kĩ lưỡng. NEO đã cung cấp hai điểm nhìn hội hoạ khác nhau về cùng một đề tài, chủ đề, và đặt chúng cạnh nhau để chúng tự bộc lộ bản chất. Đây cũng là điểm minh bạch và thẳng thắn của hai hoạ sĩ.