Uyên Ly – Phỏng vấn Helena Rohr về vở opera Carmen

Đây không phải là câu chuyện của nàng Carmen cổ điển!

Vở Opera nổi tiếng thế giới Carmen sẽ rất khác khi được công diễn tại Hà Nội. Đạo diễn Helena Rohr cho biết vở Opera được công diễn tại Hà Nội lần này sẽ nói về những người phụ nữ Hà Nội đương đại.

Đạo diễn người Thụy Điển Helena Rohr nhấn mạnh chị không muốn kể lại câu chuyện cổ điển về nàng Carmen. Số phận của những người phụ nữ Hà Nội đã truyền cảm hứng cho chị để xây dựng nên hình ảnh một nàng Carmen mới mẻ, một nàng Carmen không sinh ra chỉ để thỏa mãn những yêu sách của đàn ông.

Uyên Ly của Hanoi Grapevine đã có cuộc phỏng vấn nhỏ với Helena Rohr trước giờ công diễn.

Tại sao chị lại chọn Carmen?

Tôi muốn kể câu chuyện về những người phụ nữ Việt và Carmen chính là cánh cửa mở ra câu chuyện đó, bởi tôi đã học được từ những người bạn ở đây rằng trên đời có những người phụ nữ thật mạnh mẽ và họ phải mạnh mẽ để có thể tồn tại được. Tất nhiên ở Thụy Điển, chúng tôi cũng phải mạnh mẽ nhưng theo một cách khác. Tôi nhận thức rất rõ điều này và tôi nghĩ rằng những vấn đề về bình đẳng giới là rất quan trọng. Khi tôi ở đây hai năm trước, tôi mới bắt đầu hiểu về tình trạng bạo lực gia đình. So với Thụy Điển thì tình trạng này ở Việt Nam phổ biến hơn do đặc thù văn hóa. Tất nhiên bạo lực gia đình xảy ra trên khắp thế giới, nhưng khi tôi được nghe kể về tình hình ở đây, tôi cảm thấy rất đáng quan tâm.

Và tôi tìm ra CSAGA (Trung tâm Nghiên cứu và ứng dụng khoa học về Giới, Gia đình, Phụ nữ và Vị thành niên; một tổ chức phi chính phủ và phi lợi nhuận của Việt Nam, làm việc trong lĩnh vực thực hiện quyền của phụ nữ và trẻ em bị ảnh hưởng bởi bạo lực và phân biệt đối xử), tôi liên hệ với họ và nói rằng tôi muốn hợp tác làm việc. Họ đồng ý và thế là chúng tôi cùng làm một dự án. Tôi làm việc với những phụ nữ sống sót sau nạn bạo lực gia đình và những câu chuyện của họ đã truyền cảm hứng cho tôi. Tôi nghĩ tới Carmen và lý do tại sao nàng phải mạnh mẽ? Đó là bởi đàn ông quanh nàng đều là những kẻ vũ phu. Và nàng đã học cách thích nghi, tôi nhận thấy điều đó sau những gì được nghe từ những người bạn ở đây và từ chính cảm nhận của tôi về những người phụ nữ Việt. Môi trường xung quanh không giúp cho họ trở nên mạnh mẽ như khả năng của họ. Chính những câu chuyện đó của CSAGA là những gì tôi muốn kể lại. Và cũng từ câu chuyện đời của những người bạn của tôi ở đây, tôi đã cảm thấy thực sự xúc động. Và thế là tôi cảm thấy mình phải kể lại câu chuyện nàng Carmen tại đây!

Chị có thể kể lại một số câu chuyện mà chị đã được nghe từ những người bạn ở CSAGA không?

Vâng, tôi có một người bạn bị chồng đánh đập tệ hại nhưng vẫn phải sống với anh ta chỉ vì đứa con. Nhưng cuối cùng cô vẫn phải li dị bởi nếu không sẽ không thể sống nổi, thế là cô trở thành hoàn toàn đơn độc. Cô cũng không thể đem theo đứa con vì trước đó cô sống cùng gia đình chồng. Cô không có của cải, chẳng có gì cả. Ở Thụy Điển chúng tôi có luật chia đôi tài sản khi li dị hoặc chia tay. Thế nên tôi rất xúc động, tôi tự hỏi tại sao và tôi muốn điều tra cho ra nhẽ. Tôi không muốn chỉ nói lên một sự thực rằng: “Chị nên làm việc đó”. Không, không phải như vậy. Tôi chỉ muốn kể lại các câu chuyện. Và chồng cũ của cô thậm chí đe dọa cô ngay cả sau khi đã li dị, anh ta tạt a-xít vào mặt cô. Và đó mới chỉ là một trong số những người bạn của tôi. Tôi có những người bạn khác nói rằng: “Vâng, anh ta đánh tôi, nhưng sau đó anh ta lại vui vẻ trở lại”. Tôi thực sự không hiểu tại sao một người phụ nữ lại có thể sống với kẻ đánh đập mình. Thật sự, tôi không hiểu được.

Điều gì sẽ làm nên sự khác biệt cho nàng Carmen Việt Nam hiện đại?

Vở Carmen lần này lấy bối cảnh Hà Nội hiện đại, không còn là câu chuyện ở Tây Ban Nha cũng không có các điệu nhảy Tây Ban Nha nữa. Vở Carmen này hoàn toàn mới. Escamillo trong vở cũ là đấu sĩ đấu bò tót, nghề này hiện nay gần như không còn nữa. Họ vẫn đấu bò ở Tây Ban Nha, nhưng trò tiêu khiển này gây quá nhiều đau đớn cho con vật, vì thế người ta đang bàn luận thêm. Trong vở Carmen của tôi, anh ta sẽ là một tay đấm bốc người Thái, một võ sỹ nổi tiếng.

Tất nhiên vở Carmen vẫn phải nói về tình yêu, về sự thành thực với trái tim. Mặc dù có những cảnh bạo lực trong truyện, song cũng có cả tình yêu, nhưng bạo lực vẫn phần nào thiếu cân bằng. Có lẽ đó là do thực tại xung quanh làm cho con người phải chịu đựng quá nhiều. Họ không có công cụ để điều khiển cảm xúc hay thể hiện chúng, thế nên họ… (Helena làm động tác tát mạnh giận dữ vào không khí). Và ngay cả khi họ yêu ai đó cực kỳ sâu sắc, thực tại vẫn đứng ra cản đường.

Nàng Carmen của tôi có một đứa con. Nàng đã li dị chồng. Nàng bị chồng đánh đập nên đã rời bỏ anh ta. Nàng đem theo đứa con gái của họ và vì con gái, nàng phải làm việc trong nhà máy. Và sau đó cuộc phiêu lưu của nàng bắt đầu bằng tình yêu. Đây hoàn toàn không phải vở Carmen truyền thống.

Nàng Carmen truyền thống là một phụ nữ như thế nào… Bạn biết đấy… (Helena làm động tác nháy mắt và đung đưa một cách gợi cảm), và tôi nghĩ đó là cách mà đàn ông nhìn nhận về phụ nữ, bởi đó là một vở kịch do đàn ông viết nên, do đàn ông dàn dựng cả trăm năm về trước. Và bây giờ phụ nữ đạo diễn lại nó và kể lại nó từ cách nhìn mới của chính mình.

Vậy câu chuyện của Carmen là gì? Nàng không cần phải như thế…(Helena làm lại động tác nháy mắt và đung đưa một cách gợi cảm) không cần phải sexy. Đấy chỉ là đàn ông, họ muốn nàng phải sexy. Còn chúng ta, những người phụ nữ, chúng ta có quyền được xinh đẹp, được vui vẻ, được sexy mà không cần đàn ông phải muốn chúng ta như vậy. Nàng Carmen cổ điển, nàng ở đó cho đàn ông ngắm và sở hữu. Nàng ở đó cho họ.

Tôi không muốn kể câu chuyện đó. Tôi muốn kể câu chuyện của một người phụ nữ có chứng kiến, một người phụ nữ mạnh mẽ và dũng cảm, đấu tranh để sinh tồn. Nhưng thật không may, nàng đã không tồn tại được (Carmen đã bị người tình giết hại), nhưng chúng ta đều biết nàng đã sống. Vậy hãy kể câu chuyện của nàng. Tại sao? Làm sao để chúng ta có thể làm những người phụ nữ mạnh mẽ mà không bị trừng phạt vì sự mạnh mẽ đó? Đối với tôi, tôi muốn tất cả mọi người đều được thỏa mãn giấc mơ của mình để chúng ta có thể tạo nên một thế giới tốt đẹp hơn, không quan trọng bạn là đàn ông hay phụ nữ.

Xin cảm ơn chị rất nhiều!