Nguyệt sáng gương trong – Bước vào thế giới bồng bềnh mây lụa
Bài và ảnh bởi Hà Bi cho Hanoi Grapevine
Ghi rõ nguồn Hanoi Grapevine khi chia sẻ bài
Không sao chép từng phần hoặc nguyên văn khi chưa có sự cho phép
Sài Gòn mưa như trút những ngày giữa năm, ngoài đường người người hối hả đi về, còi xe inh ỏi, đèn đóm sáng rực. Thế nhưng, vào giây phút bạn dừng lại trước căn phòng nhỏ tại Eight Gallery, mọi thanh âm ồn ã dường như đứng lại phía ngoài, để bước chân trôi vào bên trong bồng bềnh cùng lụa và sắc màu.
Bồng bềnh trong lụa… khỏa thân
Thông thường, cứ nghe tới tranh khỏa thân, ảnh khỏa thân… là người ta sẽ háo hức, tò mò, hiếu kì. Mảng nude luôn là địa hạt khó nhằn, bởi ranh giới giữa một bức tranh khỏa thân nghệ thuật và gợi dục là vô cùng mong manh. Đôi khi, một tấm hình “suýt” bước qua ranh giới này rồi, vẫn bị con mắt khắt khe bảo thủ kéo ngược trở lại, phê phán không tiếc lời.
Những tác phẩm nude lụa của họa sĩ Bùi Tiến Tuấn trong triển lãm cá nhân lần thứ 11 Nguyệt sáng gương trong thì ngược lại. Người ta bị kéo đi, cuốn đi mỗi khi di chuyển từ bức này sang bức khác. Khắp gian phòng là những đám mây bồng bềnh, bắt sáng lấp lánh, dịu dàng như hơi thở nhè nhẹ của một cô gái đương tuổi xuân đang chìm vào giấc ngủ sâu.
Có thể nhận thấy rõ các nhân vật chính trong tranh của Bùi Tiến Tuấn không đi theo chuẩn mực thường thấy của giải phẫu học hay tỉ lệ vàng cơ thể, càng cách xa những thước đo sắc đẹp của thị hiếu hiện đại như mặt V-line, lông mày ngang, mũi dọc dừa… Phong cách tranh của anh cũng không còn đậm đặc sắc màu Đông Dương như các tiền bối; cũng không quá kín đáo, ‘giả vờ che đậy’ như một số tranh nude thời trước; hay chuẩn chỉ giống người thật như phong cách phục hưng. Nó có những cái chung đã từng thấy trên tranh vẽ, nhưng cũng có những nét rất riêng, rất gợi mà có lẽ chưa ai làm được.
Hầu như các nhân vật trong Nguyệt sáng gương trong đều có màu da đơn sắc, khi hồng hào tươi mới, lúc lại có chút xám nhẹ u buồn, thể hiện bằng các hình khối mềm mại, uyển chuyển và có phần phóng đại. Những bộ ngực mơn mởn hình chữ S, với đôi nhũ hoa luôn luôn ửng đỏ, khi thì lồ lộ trên tranh chẳng che chắn, khi lại lấp ló dưới lớp vải voan trong suốt. Những bờ mông tròn lẳn và chẳng ngại phô phang. Những ngón tay ánh hồng cong cong đầy kiêu kì. Những đường nét cơ thể đôi khi chẳng cân xứng, chẳng hề thực tế nhưng lại rất gợi cảm, điệu đàng, khi lại bỡn cợt, lả lơi. Thân thể các nàng khi thì bồng bềnh trong không gian nền tông xanh, tông vàng cũng nhẹ bẫng tương tự màu da; khi lại nổi bần bật trên một thảm hoa rực rỡ, gay gắt; hoặc đôi khi táo bạo trong một đôi tất vàng óng ả, chiếc quần lót hồng điểm họa tiết chấm bi… Kì lạ thay, lúc này những sặc sỡ màu mè lại chỉ có thể làm nền cho một thực thể đơn sắc, và dù có đổi mắt nhìn thế nào, ta vẫn bị thu hút vào người thiếu nữ e ấp trong tranh.
Chia sẻ về những nàng thơ trong tranh của mình, họa sĩ Bùi Tiến Tuấn nói: “Tôi không vẽ một hình mẫu người phụ nữ cụ thể nào, mà tôi đang vẽ những hình nhân của cái đẹp. Chính với lập trường này, khi sáng tạo tôi chưa bao giờ nghĩ mình đang lặp, đang vẽ giống với những bức tranh mình đã vẽ trước đó”.
Với cách xử lí màu rất tinh tế, họa sĩ Bùi Tiến Tuấn đưa người xem bồng bềnh bước đi trong mây lụa, gặp nhiều gương mặt phụ nữ ở những độ tuổi khác nhau, trong những hành động đậm đặc tính nữ. Ở những bức như Mùa của những chiếc nón beanie, là gương mặt ngây thơ pha chút kiêu kì của cô gái mới lớn; thì trong series Khẽ chạm, các cô gái thành niên đang thoải mái chia sẻ giây phút riêng tư với nhau – trang điểm, sơn móng chân, nằm thả lỏng bên nhau nói chuyện…
Ở series này, những chi tiết như ngón tay hồng khẽ chạm vào đầu nhũ hoa ẩn dưới lớp vải mỏng tang, đôi tay chầm chậm phết chổi sơn móng chân, các cô gái quây tròn vào nhau thì thầm rất thoải mái và thân thiết… đều cho thấy họa sĩ có những quan sát rất tỉ mỉ về hình dáng, hành động, vẻ mặt… của người nữ trong đời thực. Đâu đó vẫn có những gợi cảm rất phồn thực, đầy nhục dục và chứa chan trong những mảng màu, nét vẽ chi tiết nhấn vào đôi gò bồng đảo và khu vực tam giác kín (đây cũng là vị trí mà các họa sĩ khác thường kín đáo che đi, bằng đôi bàn tay, bằng mái tóc hay bất kì điều gì đó, nhưng Bùi Tiến Tuấn ngược lại, lại càng làm cho nó nổi mồn một, ẩm ướt, hồng hào hơn). Nhưng cái cảm giác chung khi ngắm những bức tranh nude lần này, giống như một người đã uống hơi say, bắt đầu có những ảo ảnh và đôi mắt nhìn cuộc đời trở nên mơ mộng, bềnh bồng. Anh ta có khao khát gì trong ánh mắt ấy không? Chắc chắn là có rồi. Nhưng với cơn say này, được ngắm nhìn và đắm chìm trong mây lụa đã là một hạnh phúc.
Sách tranh lụa khỏa thân đầu tiên và bước đi mới của tranh nude
Đi cùng triển lãm tranh khỏa thân Nguyệt sáng gương trong là sự kiện ra mắt cuốn sách tranh lụa khỏa thân cùng tên của Bùi Tiến Tuấn – cũng là cuốn sách đầu tiên của Việt Nam về chủ đề này. Sách gồm 58 tranh khỏa thân, 3 phác thảo khỏa thân và vài tranh thiếu nữ, cùng rất nhiều nhận định, lời bình của các họa sĩ có tên tuổi trong cả nước. Hầu hết những tác phẩm tranh khỏa thân trong sách và buổi triển lãm đều là của để dành của họa sĩ, lần đầu tiên công bố.
Để mà nói về cuốn sách, thì xem tranh rồi, chỉ được ôm sách về là thấy… ấm ức. Vì bao nhiêu cái bồng bềnh lơ lửng, mộng mị phiêu trôi lẫn khơi gợi xúc cảm, nó nằm lại hết trên chất liệu lụa óng ả và những đường nét sắc sảo của tranh. Chất liệu giấy, dù rất đẹp, cũng đã làm vơi bớt cái ham muốn chạm vào. Bù lại, sách có hầu như đầy đủ thông tin cho ai muốn nghiền ngẫm thêm về quá trình họa sĩ sáng tạo tác phẩm, cũng như ý kiến của nhiều họa sĩ, chuyên gia khác.
Ví dụ như nhà phê bình Đặng Thân nhận định về tranh nude của Bùi Tiến Tuấn: “Quả là một hơi thở nhẹ, không u tịch hoa mơ như lụa truyền thống Việt, không nặng nề khốc liệt như lụa shunga Nhật, cũng không diêm dúa nộn sắc như xuân cung họa Trung Hoa, và cũng không quằn quại nhân kiếp như trong biểu hình Egon Schiele. Một luồng hơi thở nhẹ phát tiết từ bao năm luyện công thâm hậu các môn phái, lặng lờ trôi như thiên nga kia, nhẹ như chiếc lá, nhưng ai biết dưới mặt nước đôi chân nó đạp cả trăm lần mỗi phút”.
Cuối tuần, đến Nguyệt sáng gương trong để chìm đắm vào một không gian bềnh bồng hư ảo như trong mây lụa cũng là một trải nghiệm thú vị. Triển lãm sẽ tiếp tục diễn ra từ 23/05 đến 06/06/2021, tại Eight Gallery (8 Phùng Khắc Khoan, Đa Kao, Q1).
Một số tác phẩm khác của họa sĩ (NVCC):
