Triển lãm “Vân Du”
08/03 – 08/04/2023
Trung tâm Nghệ thuật Thành Đông Babeeni
Đường Trường Chinh, phường Tân Bình, TP Hải Dương
Thông tin từ ban tổ chức:
Gần đây, nhân kỷ niệm ngợi ca 80 năm “Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943” do Tổng bí thư Trường Chinh soạn thảo – là cương lĩnh văn hóa đầu tiên của nước ta ngày nay- trước Cách mạng Tháng Tám 1945. Thì có ba nguyên tắc lớn trong đó nêu ra, để thúc đẩy văn hóa hiện đại bước vào, trước tiên với nhiệm vụ giải phóng đất nước, sau là bon trên con đường đại lộ lâu dài, được nêu ra trong Đề cương – nhắc đi nhắc lại cho đến tận ngày nay là cần luôn phải: Dân tộc, Khoa học và Đại chúng!
Năm 2023, bên cạnh rất nhiều món quà nhân ngày Quốc tế phụ nữ, có một món quà rất quý gửi đến những ai yêu và mong mỹ thuật dân tộc ta hồi sinh mạnh mẽ trong thời đương đại. Và những ai phụng tâm thờ tín ngưỡng duy nhất đặc trưng của nước nhà là Tín ngưỡng thờ Mẫu (thường gọi là Đạo Mẫu) – được UNESCO chính thức công nhận Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào tháng 12/2016.
Đó là Triển lãm mang tên “Vân Du” phản ảnh về tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt qua loạt tranh sơn mài khổ lớn, đã nổi danh không chỉ ở trong nước mà cả nước ngoài của họa sỹ sơn ta Trần Tuấn Long.
Cuộc trưng bày này hướng tới đông đảo công chúng, nhưng cũng là dịp kỷ niệm 25 năm họa sỹ vẽ bức sơn mài đầu tiên về “thế giới Lên Đồng của người Việt” và kỷ niệm 6 năm đúng ngày họa sỹ khai mạc Triển lãm “Giá thánh” – triển lãm đầu tiên trên cả nước về Đạo Mẫu bằng sơn mài ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (Ngày 8 – 3 -2017, tại số 66 Nguyễn Thái Học, Ba Đình, Hà Nội).
Triển lãm đưa ra 20 tác phẩm sơn mài khổ lớn, một nửa là các tranh từng trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật trước đây, mà tác giả vẫn lưu lại như một sưu tập gia sản quý, tự sáng tạo của mình tại gia. Một nửa là các sáng tác mới nhất đầy kịch tính, trong đó có 3 bức phong cảnh tại nơi những phủ đền thường diễn ra những lễ hầu đồng lớn như Phủ Tây Hồ (Hà Nội) hay Miếu Vua Bà. Ngôi miếu thiêng ở thị xã Quảng Yên (Quảng Ninh), nơi quê hương của họa sỹ, cũng là nơi diễn ra những mạch cảm xúc đầu tiên khiến ông bắt tay đi vào con đường đại lộ vẽ Sơn mài Hầu Đồng.
Nhận định về mảng hội họa sơn mài vẽ Đạo Mẫu của Trần Tuấn Long, có các ý kiến nhiều chiều từ khán giả đủ mọi cung bậc, tầng lớp. Nhưng đánh giá thành công nhất là “hệ tác phẩm” này tập hợp tựu trung được thực sự “đương đại nét” – ở ba điểm. Đó là sự dân tộc tính – dân tộc hóa chiếu gương lại những tia sáng lung linh của một tín ngưỡng duy nhất của dân tộc ta bằng chất liệu Sơn Ta đặc trưng. Hình khối, bố cục từng bức vừa có sự khoa học, hiện đại của nghệ thuật phương Tây, vừa giao duyên được với chi tiết chiết xuất từ tranh thờ cổ truyền. Tập hợp thể tạng, thần thái, phông nền tạo hình đều hiện ra đậm đà bản sắc, vừa sang trọng, vừa hướng tới nhu cầu sinh hoạt tôn giáo của đông đảo nhân dân ta…
Cho đến nay, câu hỏi tại sao tục thờ Mẫu lại là tín ngưỡng duy nhất do chính dân tộc Việt xứ Bắc sinh ra, bền tồn hàng nghìn năm tuổi, đã được nhiều công trình văn hóa học của nhiều tác giả đề cập. Ví dụ tiêu biểu đầy công phu như nghiên cứu của GS.TS Ngô Đức Thịnh (được xuất bản những năm 1996, 2001, 2007) và mới đây nhất là cuốn Đạo Mẫu Việt Nam (NXB Tri Thức 2002, 900 trang). Nhưng tại sao nghi lễ Lên Đồng, cả ngàn năm trước cho đến giờ, đều khiến người Việt rung động tinh thần không sao tả nổi, vẫn sẽ là câu hỏi khó nêu lời đáp. Mà riêng với mỗi cá nhân, chỉ có thể tự giải thích cho chính bản thân mỗi người, khi có cơ hội trực cảm thưởng thức qua thực hành trong đạo Mẫu; Hoặc qua nghệ thuật hình ảnh động được ghi lại chọn lọc, hay qua thưởng lãm sơn mài “Giá Thánh”, “Vân Du” của Trần Tuấn Long.
Một số tác phẩm tại triển lãm:
