KVT – Hoài niệm Hà Nội 2013

KVT nhìn lại 7 tháng với nhiều sự kiện văn hóa tại Hà Nội

Lời mở đầu

Kể từ năm 2009, tôi thường viết một bài tổng kết lại những sự kiện văn hóa thu hút tôi nhất ở Hà Nội nhưng vì trong năm 2013, tôi vắng mặt ở nơi này tới cả 5 tháng nên tôi đã định sẽ không viết bài tương tự.

Nhưng giống như là chú mèo bị bỏ hoang Mehitabel (Archy and Mehitabel là tên 1 chuyên mục bàn luận về xã hội trên tờ New York Evening Sun từ năm 1916, dưới dạng những trò chuyện mang màu sắc tưởng tượng giữa Archy – một chú gián và người bạn thân, chú mèo Mehitabel), tôi nói “Chết tiệt! Chết tiệt gì vậy!” và thế là chúng ta lại gặp nhau đây! Với bình luận về một số sự kiện gây ấn tượng nhất đối với tôi trong những tháng ngày tôi ở lại nơi thành phố đầy bụi bê tông này.

Tôi chỉ đề cập đến những gì khiến bộ lông của tôi nhảy múa đến run rẩy (và tôi thực sự tiếc vì bỏ lỡ Liên hoan Âm thanh Hà Nội vì năm nào nó cũng khiến tôi đứng ngồi không yên) và năm nay, không có gì là đỉnh hay việc sắp theo thứ tự lùi dần về mức hấp dẫn, chỉ là một dòng chảy nhận thức trong việc thu thập những ký ức đẹp mà thôi.

Bạn đọc, nếu thấy có những sự kiện nào đáng nhớ khác mà tôi không được biết hoặc bỏ quên, thì làm ơn hãy viết bình luận bên dưới bài này nhé, nhất là những sự kiện mà rất có thể tôi đã bỏ qua trong tháng 3 & 4, và từ giữa tháng 7 đến cuối tháng 10, nhưng vui lòng nhớ điều sau:

Điều kiện đủ: Những cá nhân / nhóm mà bạn đề cập phải là người Việt Nam hoặc Việt kiều; nếu không thì cũng phải là một thành viên không thể thiếu của một nhóm người Việt hoặc sống ở đây lâu đến nỗi chúng tôi nghĩ hoặc cho rằng đó là người địa phương như chúng tôi đây. Tác phẩm của họ được xem/thấy/trình diễn,…ở trong phạm vi hoặc gần Hà Nội trong năm 2013, tôi mở rộng tới những tuần cuối của năm âm lịch.

SỰ KIỆN: MỘT KHU VỰC ĐẶC BIỆT

2013 là năm của ZONE 9, khởi đầu bùng nổ và hứa hẹn những điều tuyệt vời cho chúng ta ghé thăm, nơi ta có thể lượn qua những bậc cầu thang cũ kỹ để tới một dãy các studio nghệ thuật, quán xá, hộp đêm, xưởng thời trang và những góc yên tĩnh của các kiến trúc sư và một vài không gian căn hộ theo phong cách tối giản trác tuyệt.

Những sự kề vai sát cánh bên nhau theo một phong cách tự do phóng khoáng như trên cùng vẻ ngoài hào nhoáng của cả không gian đã khiến Z9 sớm trở thành một nơi vô cùng hấp dẫn người địa phương cũng như khách du lịch, là một không gian đầy hứa hẹn cho các tín đồ nghệ thuật công cộng.

[vimeo]http://vimeo.com/78061813[/vimeo]

Năm hết cũng là lúc khu vực bị đóng cửa và toàn bộ cư dân cũng như người thuê theo hợp đồng của Zone 9 bị đẩy ra đường. Song từ đống tàn tro, đại bàng lại cất cánh. Trong trường hợp của Tadioto, huyền thoại đã vang lên khi địa chỉ này lần thứ ba có nơi chốn mới. Nhà sàn Collective trở lại nơi sinh ra với một phong cách tiên phong đầy gai ngạnh. Work Room Four cũng đã tìm được một không gian mới để kiến tạo lại và đổi mới từ bên trong.

Trước khi phải rời Zone 9, Nhà Sàn Collective đã tăng thêm hàm lượng tri thức trong hoạt động của mình thông qua một liên hoan truyền thông tập trung vào các sáng tác nghệ thuật, các chủ đề xã hội và tình trạng tiến thoái lưỡng nan mà nhiều cá nhân và nhóm người đồng tính, song tính, chuyển giới Việt Nam (LGBTQ) đang phải đối diện..

Đây quả là một việc làm dũng cảm và thông minh cho một hội thoại cởi mở, mang tinh thần giải phóng trong bối cảnh nghệ thuật hiện nay. Ta có thể hi vọng rằng, ba gương mặt hấp dẫn phía sau Nhà Sàn Collective sẽ giữ được sự can đảm cũng như nhận được hỗ trợ để tiếp tục bầu không khí này.

NHÓM SỰ KIỆN: HÌNH ẢNH CHUYỂN ĐỘNG

Một số người thực hành video art Việt Nam đã làm được những sáng tác tuyệt vời, gây chú ý với thế giới. Trần Lương với “Lập Lòe” từ serie Chiếc khăn đỏ của anh đã được trình chiếu trên thế giới và trong năm 2013 là ở bảo tàng Guggenheim (New York). Nó có thể được người ta hăng hái đọc hiểu trong bối cảnh Việt Nam nhưng nó đồng thời dễ dàng cho việc chuyển dịch ý nghĩa trong các nền văn hóa khác, tỉ dụ: nó không hẳn là không phù hợp để trình chiếu trong một nhà thờ Công giáo như một cách tưởng nhớ đến cảnh Chúa Jesus chịu cảnh đòn roi trước khi chết.

Không may thay, giống như Zone 9, triển lãm của anh đã chỉ được phép diễn ra trong khoảng thời gian ngắn ngủi.

Ngược lại, “Dàn hợp xướng Solo” , được tồn tại một cách đáng nhớ tại Goethe trong một vài tuần. Đây là tác phẩm thứ 3 trong một bộ ba video art của Nguyễn Trinh Thi, trong đó dàn diễn viên hùng hậu gồm những người có tâm hồn nghệ sĩ đã thể hiện một cuộc biểu tình tinh tế về sự kiềm chế cái cá nhân và sự sáng tạo cũng như về sự tuân giáo và bảo thủ đang cố đẩy họ vào thế khó như cảnh cái dạ dày khó tiêu vậy. Video đầu tiên trong bộ ba này được giới thiệu tại Singapore Biennale 2013 trong khi cái thứ hai thì chưa được ưng ý (?)

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=02BqQC6P-bY#t=30[/youtube]

Những nhà làm phim thử nghiệm Doclab kết hợp với trung tâm phim Echo Park (Mỹ) cùng một trong những nhạc sĩ mà tôi yêu thích Trí Minh, với sự tham gia của những người bạn tài năng của anh, đã đem tới một show tuyệt vời với “Âm thanh ta thấy: bản giao hưởng thành phố Hà Nội”. Những đoạn phim đen trắng về Hà Nội được trình chiếu trên màn hình cỡ lớn ở sân viện Goethe, các nhạc công ngồi ngay phía trước và chơi nhạc trên nền cảm hứng từ phim. Quả là tuyệt vời. Bạn có thể xem lại trên Youtube, hình ảnh Hà Nội song song với hình ảnh các nhạc sĩ đang sáng tác theo phim ở trong studio.

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=Wy6OQ5cWC-8[/youtube]

Và tiếp theo là triển lãm của Phi Phi Oanh, người đã có một triển lãm sơn mài với ánh sáng, “Palimpsest”, tại L’Espace, một lần nữa cho thấy thật khó có thể định nghĩa được giới hạn khả năng sử dụng sơn mài. Sau đó, cô lại bay tới Singapore để chuẩn bị cho tác phẩm sắp đặt trác tuyệt Spetacula tại Singapore Biennale 2013.

NHÓM SỰ KIỆN: SẮP ĐẶT

Tác phẩm sắp đặt mà tôi nắm bắt được một cách sâu sắc nhất là “Một hành tinh” của Nguyễn Mạnh Hùng, nơi sự tỏa sáng và tài hoa hiện thân. Manzi đã thuyết phục nghệ sĩ, người hiện cư ngụ tại TP. HCM đem phần sáng tác này của anh về Hà Nội sau khi nó đã có một cuộc ra mắt thành công tại Quỳnh galerie. Tác phẩm trước, cùng chủ đề của Hùng, đã được trưng bày trong các triển lãm ở tầm mức quốc tế và tôi đoán tác phẩm này, hoặc một số phần của nó, cũng sẽ đạt được thành công tương tự.

Tôi thực sự rất yêu con vật kỳ thú có nhiều gương trên mình của Trần Đức Quỷ tại L’Espace. Con vật to lớn của sự kỳ bí và tưởng tượng này cần được trưng bày vĩnh viễn ở một nơi để khi tới đó, trẻ con vốn vẫn ham tưởng tượng và người lớn thì chỉ còn biết bảo toàn khả năng ấy, có thể cùng nhau chơi và kết giao với con vật này cũng như với nhau.

Bảo tàng Mỹ thuật cho thuê hai phòng nên Thái Nhật Minh đã có thể biến chúng thành một biến thể của những điêu khắc hình con chim xinh đẹp. Một cái tổ biểu hiện cho những đường bay tuyệt vọng, đan bằng các thanh tre đủ để có thể ngăn bạn khỏi những chú chim bị nhốt mãi mãi.

Gallery Cúc siêu xa hoa đã có một vài triển lãm tốt ngoại hạng trong một không gian vốn thuộc Bảo tàng Phụ nữ. Sắp đặt những hộp xương sọ “có thể ăn được”được làm bởi những cuốn giấy gạo làm ta kinh ngạc khi nhìn gần hơn và cái bẫy người này đã đưa tôi lại điểm khởi đầu. Rich Streitmatter Tran chưa khi nào thôi làm ta ngạc nhiên.

Cùng trong không gian ấy, Cúc còn đem tới gallery ViveKKevin với đá quý của Vivek Chaudray một người nước ngoài sống ở Sài Gòn, các trưng bày rất đẹp, đặc biệt là serie Frozen của Dương Sam Thọ (Sam Tho Duong), một Việt kiều.

Vũ Kim Thư trở lại quê nhà sau một số chuyến ngao du thế giới để theo đuổi thực hành nghệ thuật của mình và sắp đặt một bộ những bức tiểu họa trong hộp tại L’Espace, khá khó hiểu. Sáng tác của Thư ngày càng cô đọng sau nhiều hơn những chuyến chu du thế giới của cô và chúng thật phù hợp nếu ngày nào đó được triển lãm trong đất nước Lilliput của “Gulliver du ký”.

NHÓM SỰ KIỆN: HỘI HỌA GIÁ VẼ

Tôi đã chẳng biết gì, thật đáng thương, về những họa sĩ vẽ ngoài trời người Nga cho đến khi xảy ra các tranh luận trên mạng quanh ý kiến của tôi về triển lãm của nhóm 5 họa sĩ trẻ vẽ ngoài trời Việt Nam tại Nguyên Art gallery trên phố Văn Miếu, rất đẹp và đáng là một triển lãm đắt khách như tôm tươi. Họ là Đặng Hiệp, Trịnh Liên, Lê Thúy, Duy Tùng và Duy Hòa.

Người phát ngôn của các nghệ sĩ đã từng đi ra nước ngoài và đồng ý rằng nhóm có ảnh hưởng của phong trào hội họa Nga thế kỷ 19, Những kẻ ngao du/Peredvjiniki.

Gallery trên đã khép lại năm hoạt động của mình với một triển lãm rất đáng nhớ khác, những bức sơn dầu đầy hấp lực của Lương Trung như là những đoản văn về cuộc sống của các cư dân tái định cư, chuyển từ cuộc sống làng xóm láng giềng gần gụi sang các tòa nhà cao tầng cùng những ảnh hưởng đáng lo ngại mà thực tế mới cho họ. Một triển lãm thực sự thuộc tốp đáng nhớ nhất!

Cùng với Đại sứ quán Phần Lan và Art Vietnam gallery, Manzi lại có một triển lãm tranh của Marita Nurmi, một người Phần Lan có tới 20 năm sống ở Việt Nam, một triển rất lãm sâu sắc dưới màu sắc vui vẻ, kỳ lạ và đầy trí tưởng tượng: ANIMA. Marita có rất nhiều fan hâm mộ và sáng tác của cô phải nói là ngày càng tốt hơn.

NHÓM SỰ KIỆN: NHỮNG TĨNH VẬT

Manzi và những người nước ngoài dẫn ta tới triển lãm ảnh cá nhân của Jamie Maxtone-Graham, “Khu vườn nhặt” một triển lãm đã làm anh mất rất nhiều tâm trí. Tôi đã gọi bộ sáng tác này của anh là đẹp một cách trang nhã… Chút ghê tởm một cách trang nhã… Nhưng luôn hàm chứa trí thức. Những sáng tác rất tuyệt để bạn ngắm nhìn và thích thú giải mã. Hình ảnh khỏa thân và người phụ nữ mang bầu phải nói là vô cùng đẹp.

Jamie cũng là giám tuyển một triển lãm nhiếp ảnh nhóm khác, gồm sáng tác của 15 bạn trẻ tham dự workshop về nhiếp ảnh kéo dài 3 tháng do Doclab tổ chức. Đương nhiên là tôi không thể nói tất cả các sáng tác trong đó đều hút hồn tôi nhưng một số bức mà tôi thấy xứng đáng có trong các triển lãm chuyên nghiệp và tôi cũng thích thú nữa đính kèm trong link này và link này. Sáng tác đó của những sinh viên đã được trao giải ngôi sao vàng trong khóa học: Bình Đặng, Nguyễn Thủy Tiên, Trương Quế Chi, Khổng Việt Bách và một tác giả sắp đặt không tên. Triển lãm tiêu đề “Autopsy of days”.

SỰ KIỆN: TRAO ĐỔI VỚI NƯỚC NGOÀI

Năm 2012, dự án trại sáng tác quốc tế Asia Link, dưới mái nhà sàn quả là một dự án hay, hấp dẫn, đem tới Việt Nam 14 nghệ sĩ khắp nơi trên thế giới để chia sẻ các kỹ năng và kinh nghiệm với nhiều nghệ sĩ Việt Nam trong 1 tuần làm việc tại Trung tâm văn hóa Mường thuộc tỉnh Hòa Bình, không quá xa Hà Nội. Năm nay, một số nghệ sĩ trong đó đã có một trưng bày hồi cố tại Viet Art Centre. Một sự kiện thú vị và đôi khi là (ôi!) thật sống động.

NHÓM SỰ KIỆN: NHỮNG NỐT CAO

Nhạc sĩ kiêm nhạc công Vũ Nhật Tân kết hợp với nghệ sĩ violon Trịnh Minh Hiền làm nên một đêm nhạc mới mẻ tại Chula. Những bản sonate tuyệt mỹ, được chơi với cả violon điện tử lẫn acoustic, song hành cùng với hàng dãy thiết bị tạo âm thanh của Vũ Nhật Tân. Một sự kiện âm thanh thật tuyệt!

Nhạc trưởng bậc thầy Tetsuji Honna chỉ huy Dàn nhạc giao hưởng quốc gia Việt Nam (VNSO) trong khi biểu tượng của âm nhạc cổ điển cũng là người con được chào đón của Việt Nam, Đặng Thái Sơn, chơi cả 5 bản concerto dành cho Piano của Beethoven. Hai đêm nhạc ấy tại Nhà hát Lớn Hà Nội quả là hai đêm tràn ngập xúc động. Hầu như 100% khán giả bao gồm cả cá nhân tôi đều cảm thấy say mê.

Đoạn video trên youtube đây có chất lượng không được tốt lắm nhưng cũng là một cách để bạn có thêm hình ảnh về đêm nhạc đáng nhớ ấy.

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=msct_9NmY28[/youtube]

Tiếp tục với VNSO… Vị chỉ huy khách mời Andrea Pestalozza đã giúp họ vượt qua chướng ngại vật, bản Valse của Ravel dài 12 phút, một sự thể hiện khiến bạn phải dựng tóc gáy.

Nhạc trưởng Honna đã dẫn dắt một dàn nhạc siêu cỡ với sự tham gia của các nhạc công Nhật bản và Scandinavia, cùng nữ nghệ sĩ đàn Harp nổi tiếng Yoshino Naoko, không trong vị trí solo, thông qua 50 phút biểu diễn đầy cuốn hút bản nhạc Ein Heldenleben của R. Strauss

Chương trình cuối cùng hợp thành cú hattrick ngoạn mục của Honna là tiết mục biểu diễn dài 18 phút bản Monologue của Schnittke soạn năm 1989 của VNSO với nữ nghệ sĩ violon trứ danh Nhật Bản Imai Nobuko. Tiết mục chứng minh rằng VNSO có thể chơi các bản nhạc hiện đại một cách xuất sắc.

Một địa điểm hay để kết thúc phần âm nhạc này là trở lại tháng Một và khán phòng của L’Espace, nơi nhóm nhạc thính phòng Sông Hồng chứng tỏ họ đã có những khoảnh khắc biểu diễn tuyệt vời với bản Ngũ tấu với piano Piano Quintet Op 57 của Shostakovich.

Chương trình biểu diễn cuối cùng trong năm của họ là bản Tứ tấu đàn dây String Quartet No 2 của Mendelssohn, đem tới thêm vinh quang cho nhóm.

SỰ KIỆN: CHUNG CUỘC VÀNG

The New Vietnam Circus (Xiếc mới Việt Nam) đã giới thiệu chương trình Làng tôi tại rạp Kim Mã của Nhà hát Chèo TW, đúng vào dịp Giáng sinh. Đây là lần thứ hai tôi đi xem nhóm biểu diễn xiếc cực kỳ thông minh và tài năng quý giá này. Không còn lời nào bình luận nữa, chỉ có thể nói quý như vàng và nếu họ trở lại, tôi sẽ không bỏ lỡ.

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=q3FeMCsSQow[/youtube]

SỰ KIỆN: SINH TỒN

Manzi vẫn tồn tại và thậm chí còn lớn mạnh như một không gian nghệ thuật, một kỳ tích trong tình hình kinh tế hiện nay. Như là một không gian thương mại, Manzi cũng phải thanh toán nhiều loại hóa đơn cũng như lương thưởng cho nhân viên và như vậy là phải cố thỏa mãn các yêu cầu kinh doanh song họ cũng từ từ cam kết với chính mình để trở thành một nơi mang tinh thần tiên phong.

Năm nay Manzi đáng được xếp loại A cộng bởi nó chân thực với chính các giá trị của mình và còn có thể ngày càng nhiều các triển lãm, sự kiện, sự kết hợp hoạt động hướng tới những điểm giao trí thức, chẳng hạn như triển lãm cuối năm ở đây, mà Bill Nguyễn, một trong hai thành viên điều hành của Manzi đã bình luận thật thông minh.

Có vẻ như nơi đây ngày càng trở thành tụ điểm của các nghệ sĩ, gặp gỡ trong các câu chuyện lớn nhỏ – mấu chốt để khơi nguồn và chau chuốt các ý tưởng, tìm cách thoát khỏi thế khó, tiến thoái lưỡng nan, như tôi đã đề cập trong phần điểm lại Dàn hợp xướng Solo.

NHỮNG LỜI XIN LỖI

Gửi tới những nghệ sỹ yêu thích của tôi trong triển lãm “Lựa chọn của Grapevine – Phần 1”, mà chắc chắn tôi sẽ ko bở lỡ phần hai vào cuối tháng 9 tới… tới những người làm nên các sự kiện mà tôi đã có thể tìm cách để được thưởng thức hoặc muốn làm được như vậy trong tháng 12 nhưng tôi phải ưu tiên hơn cho mong muốn được sống ở vùng thôn quê bên dòng sông Đuống để thoát khỏi những kẻ muốn ho khan và khạc nhổ đờm lên tôi… Đó cũng là mong muốn của bạn chó Phú Quốc tên Ốc vốn chỉ thích được chạy nhảy chơi đùa trong các bãi cỏ cao ngất ngưởng và bắt cá trong cái ao nhỏ tĩnh lặng.

TRONG KÝ ỨC:

Tôi rất buồn trước sự ra đi của một người bạn, cũng là một trong những nghệ sĩ Hà Nội tôi luôn yêu thích, Bopha Xorigia Lê Huy Hoàng. Tôi muốn soạn một bài viết vinh danh cuộc đời và nghệ thuật của anh, trong khi bước những bước chân đơn độc với Ốc, hay khi ngồi bên bờ sông Đuống, nhìn chẳng chớp mắt dòng chảy của nó và tưởng nhớ về sự chân thành, lịch thiệp cùng cái đẹp và sự cô đọng như là bản chất của những Khăn, Mưa, Bức tường, những sáng tác của anh …hình ảnh do Jamie Maxtone-Graham cung cấp

Dịch: Đào Mai Trang