Mai Khôi quê ở “Bất đồng”

(Tên bài mượn tứ câu thơ “Bà Trưng quê ở Châu Phong..” – Đại Nam quốc sử diễn ca)

Bài viết của Uyên Ly cho HanoiGrapevine

Trong bối cảnh âm nhạc Việt Nam nói chung, ở loại âm nhạc phổ thông mà trang Zing hay Nhaccuatui gọi là nhạc trẻ – thì sự nghiệp âm nhạc của ca sỹ Mai Khôi vào thời điểm trước năm 2016 đã khá là độc đáo và đáng nhớ rồi, vì rằng cô là một trong những nữ ca sỹ hiếm hoi tự sáng tác và hát ca khúc của mình, rằng cô thích thể nghiệm với nhiều loại nhạc (pop, dance, blues, latin…), rằng cô được trao giải Bài hát Việt năm 2010 cho ca khúc Việt Nam (Bài hát Việt là chương trình truyền hình quan trọng nhằm trao giải cho các sáng tác mới do Đài truyền hình Việt Nam tổ chức, diễn ra từ năm 2005 cho đến hết năm 2015). Và Khôi cũng đáng nhớ ở sự gợi cảm và tươi tắn ngoại hình và khả năng thu hút dư luận… Có những nhà báo theo dõi nhất cử nhất động của cô, phỏng vấn và bình luận về cô, từ cách ăn mặc, lối phát ngôn, chuyện hẹn hò, cho đến cách hành xử của cô.

Thế rồi, Khôi bỗng nhiên vắng lặng trên báo chí Việt Nam.

Năm 2016 là năm đánh dấu sự biến mất gần như hoàn toàn của Mai Khôi trên các trang báo ở Việt Nam sau loạt tin tức về việc cô tự ứng cử đại biểu quốc hội. Những ngày này, nếu gõ cụm từ “ca sỹ Mai Khôi” trên trang tìm kiếm Google, sẽ hiện ra trước hết tin đăng trên một số hãng tin nước ngoài về việc Mai Khôi bị tạm giữ 8 tiếng ở sân bay Nội Bài sau khi từ châu Âu về. Và ở các dòng tiếp theo sẽ thấy các báo, trang tin từ nước ngoài, đưa tin về một ca sỹ, nhà bất đồng chính kiến, người hoạt động dân chủ tên là “Mai Khoi”. Rồi sau đó mới tới những tin tức cũ về thời “nhất cử nhất động” của cô.

Khôi cho biết tháng 2 năm 2016 cô viết bài hát đầu tiên có tên Trói vào tự do (Cuffed in Freedom) nói về khao khát tự do của người nghệ sỹ. Bài hát tiếp theo ra đời vào tháng 3 năm 2016 khi cô bắt đầu tham gia tự ứng cử đại biểu quốc hội và quan tâm nhiều hơn đến chính trị, đến nhân quyền và những thứ xảy ra xung quanh mình. “Tôi thấy việc khuyến khích người ta tham gia vào chính trị, để bình thường hóa cái từ ‘chính trị’ là điều cần thiết” – Mai Khôi giải thích cho quyết định tự ứng cử của cô. Một cách rõ rệt, việc tham gia vào chính trị đã tạo nguồn cảm hứng cho bước ngoặt của Mai Khôi về âm nhạc. Từ đó liên tiếp các bài tiếp theo ra đời, tổng cộng 12 bài, được Khôi viết xong từ tháng 8 năm 2016. Gần hai năm sau, vào đầu năm 2018, album Bất đồng gồm 12 bài được phát hành – không phải ở Việt Nam.

Trong album này, ca sỹ, nhạc sỹ Mai Khôi đã không còn như trước kia nữa. Cô mạnh mẽ hơn nhiều, thách thức hơn nhiều, trưởng thành hơn nhiều, và đau buồn hơn nhiều. Không còn dấu vết những bài hát tình ướt át như Baby blues, những kiểu nhạc chỉ đệm cho lời mà nghe qua đã đoán được sự triển khai của giai điệu và các nhạc cụ quen thuộc (thực ra những kiểu này lại dễ phổ biến và vừa tai số đông khán giả), không còn vẻ tươi tắn trong veo ngợi ca tình yêu với hoa hồng, cỏ dại, những nụ hôn, mà thay vào đó, là những tiếng ca đau đớn, giọng mỉa mai, những triết lý, mong muốn và quan điểm của người nghệ sỹ chứng kiến và suy ngẫm về thời cuộc.

Và album này thực sự truyền cảm. Giọng của Khôi, cảm xúc của Khôi, các lời ca dữ dội và trực diện, cây guitar của cô, kết hợp với các nhạc cụ độc đáo, sự nhạy cảm và khả năng ứng tác linh hoạt của nhóm Chém Gió đầy cá tính gồm Quyền Thiện Đắc và Nguyễn Đức Minh đã tạo nên sản phẩm âm nhạc thú vị. Từng chất liệu riêng biệt và độc lập, bổ sung và xen kẽ nhau, tạo nên chuỗi âm thanh chứa đựng nhiều bất ngờ và không nhàm chán cho tai người nghe. Và khi những người nghệ sỹ đưa ra từng hơi thở của tình cảm, sự bất bình, nỗi đau phát thành tiếng ca, tiếng đàn, người nghe sẽ cảm nhận được. Có những ca khúc như lời tuyên án, không cho ta chỗ trốn thoát, kêu gọi lương tâm của ta. Có những ca khúc thể hiện sự mong manh của con người, nó kêu gọi những giác quan trong ta, làm ta đau, và khóc cùng nghệ sỹ.

Mai Khôi nói rằng kể từ Bất đồng, cô sẽ không làm những gì như trước kia, không hát lại những bài hát của mình. “Tâm trí mình đã khác. Không phải lúc hát những bài tình cảm, sexy đơn thuần”, Khôi cho biết.

Nếu muốn tìm đến album Bất đồng của Mai Khôi, thì hãy tìm trên Spotify, hoặc Itunes, còn đĩa nhạc Bất đồng thì do hãng Grappa – hãng thu âm độc lập lớn nhất và lâu đời nhất của Na Uy phát hành. Tên tiếng Anh của album là “Dissent”.

Dưới đây là một vài chia sẻ của cô về sự ra đời của Bất đồng, cho thấy cô đã khác trước:

Trước đây, tôi thấy mấy bài hát tôi sáng tác và mấy đĩa nhạc tôi sản xuất nghe cũng được được, tôi có nhiều show, kiếm tiền cũng dễ. Nhưng chưa thấy tự hào về những tác phẩm của mình… Dù mỗi lần lần đi hát về tôi cầm khá nhiều tiền. Có lúc tôi thấy bị bức bối và xúc phạm khi phải trải qua sự kiểm duyệt của sở văn hóa trước mỗi lần biểu diễn và mỗi lần phát hành album… Bây giờ thì tôi có lý do để tự hào hơn vì tôi đã tự vượt qua bức tường kiểm duyệt, cái bài hát của tôi hay hơn, nhiều cảm xúc và nhiều ý nghĩa hơn”. Tôi thấy đĩa nhạc này với tôi có ý nghĩa rất lớn. “Lớn” vì là nó có giá trị lịch sử, bởi vì những bài hát tả rất đúng những gì xảy ra trong thời cuộc nhiễu nhương này và tôi đã dám hát lên, dám thu âm trong điều kiện bị chèn ép và trấn áp.