Triển lãm “Song âm”
Khai mạc: 17:30, thứ bảy 17/11/2018
Triển lãm: 09:00 – 12:00 và 13:30 – 17:00, 17/11 – 09/12/2018
VICAS Art Studio
Thông tin từ nhà tổ chức:
Hai họa sỹ, hai giới tính khác nhau, hai phong cách nghệ thuật khác nhau, hai lứa tuổi khác nhau, hai quá trình sáng tác khác nhau… nhưng giữa họ có một điểm chung: Tranh của họ mang tính ÂM (trong cặp phạm trù Âm/ Dương), đó có thể cõi âm, cũng có thể là cõi tinh thần/ cảm xúc bên trong của con người. Chính vì thế, tôi mời họ làm chung một triển lãm có tên gọi là SONG ÂM.
1. Lê Thị Minh Tâm (1976)
Có những câu chuyện bâng quơ, có vẻ như không liên quan gì đến hội họa nhưng lại là những dữ liệu cần thiết để cái “ra- đa” của tôi tìm đến tranh của họa sỹ Lê Thị Minh Tâm:
1) Trước đây, khi đi nghiên cứu điền dã, tôi từng gặp những “dị nhân”, đó là những người có khả năng tiếp nhận sự truyền dạy của tổ tiên họ. Một ông người Mường, hay say sỉn, không được học hành nhưng lại học được năng lực bói (bằng buộc quả trứng vào một sợi dây, rồi khấn để tìm ra con ma nào đã làm người ta bị bệnh) chỉ thông qua truyền dạy của ông nội ở những giấc mơ. Như vậy, mối quan hệ tương tác giữa người và linh hồn là có thật chứ không phải là sản phẩm của trí tưởng tượng;
2) Một ông hàng xóm nhà tôi, trong một đêm say rượu, đã lấy than tô lại hình những hồn ma về thăm nhà ông ấy trên bức tường ở phòng khách và tôi đã sởn gai ốc khi xem những hình đó. Điều đó có nghĩa là: Linh hồn hay ma quỷ không phải là vô hình, vô tướng.
3) Một số thầy đồng (trong nghi lễ hầu đồng của tín ngưỡng thờ Cha/ thờ Mẫu ở Việt Nam) có năng lực đặc biệt: Khi họ thăng hoa (tức là khi hồn tách khỏi thân xác), linh hồn đó có thể giao tiếp với các vị thánh và nhìn thấy hình tướng của họ. Như thế, những ai có năng lực đặc biệt, có cấu trúc tâm thần nào đó thì có khả năng nhìn thấy hình tướng của linh hồn, của thần linh hay ma quỷ.
Cũng là cơ duyên, cách đây chừng hai tháng, tôi có gặp gỡ Tâm để trò chuyện về nghệ thuật và mời cô ấy tham gia triển lãm “Song âm” này, cô ấy đã hào hứng nhận lời và lao vào vẽ một mạch 18 bức tranh dành riêng cho triển lãm. Đó là một điều bất bình thường với cô ấy, bởi trước đây cô ấy vẽ thong thả lắm, chỉ chừng 10 bức một năm thôi. Với tốc độ và cường độ làm việc phi thường như thế, ắt hẳn cô ấy phải có sự hưng phấn và khoái cảm tột độ. Cô ấy tâm sự: “Em mê thấy, nhìn thấy nhiều thứ và lao vào vẽ như mê sảng, vẽ một mạch, không muốn dừng, mệt nhưng mà sướng, đôi khi em cảm thấy giống như có các Ngài mách bảo”.
Ai biết Tâm ngoài đời thì đều biết có ấy có “căn” như thế nào, lúc thì im lặng, thậm chí hơi trầm cảm, lúc vào cơn thì thăng hoa, bốc đồng như ông đồng bà cốt. Tôi tin những gì Tâm nói, bởi tranh là người, tôi thấy được con người của cô ấy trong tranh, hay nói cách khác thì tranh nào người đấy, khó mà bịa đặt, khó mà dối gian. Tôi nhìn thấy ở loạt tranh này hai thế giới có vẻ như đối nghịch nhau: Tâm linh và tính dục.
Đa phần các tác phẩm của Tâm là sự biểu đạt hình tướng của các tinh linh. Thứ bậc cao thấp của các tinh linh ấy được thể hiện khác nhau bằng sự khác biệt của độ nét hay mờ, độ sáng tỏ hay u tối, ở gam màu u ám hay nóng, rực rỡ hay trầm lạnh, có anh hào quang hay không của các hình tượng. Cách điểm những vệt màu của Tâm cũng có chỗ đặc biệt, luôn có một vài mảng màu vàng, hay đỏ vừa đủ để tạo độ chói, cho dù gam màu tổng thể của bức tranh đó là trầm, lạnh. Chính điều đó, cộng thêm sự không rõ nét (ẩn hiện) của các hình tượng đã làm cho bức tranh nào của cô cũng có cảm ứng “lập lòe”, “chấp chới”, “người không ra người mà ma cũng chẳng ra ma”. Tranh về thế giới các tinh linh của Tâm rất ma mỵ nhưng không làm người xem sợ hãi, ớn lạnh, có lẽ vì nó đã tỏa ra một năng lượng tích cực của các linh hồn thượng đẳng hoặc ít nhất cũng là linh hồn tốt.
Ở một vài tác phẩm của loạt tranh này, tôi nhìn thấy một thế giới khác, xuất phát từ những ẩn ức bên trong của tác giả, đó là những bùng phát vô thức của con dục (Libido) bị kìm nén trong con người của người nghệ sỹ: Những biểu tượng của sinh thực khí nam/ nữ xuất hiện và va đập với tốc độ kinh khủng! Có lẽ, chính tác giả cũng không biết chắc cái mình đã vẽ ra là điều gì và vì thế những ẩn ức được biểu lộ ở tranh là không thể giả dối.
Lê Thị Minh Tâm là một nghệ sỹ đặc biệt và loạt tranh này đặc biệt hay, nó được vẽ trong những lúc người nghệ sỹ đắm chìm vào những “cơn mê”, chính điều đó làm tôi có chút băn khoăn: Sẽ ra sao khi cô ấy vẽ mà không có những thời khắc thăng hoa như thế?
2. Nguyễn Mạnh Hùng/ Hùng Rô (1984)
Nguyễn Mạnh Hùng, sau khi tốt nghiệp khoa mỹ thuật Đại học sư phạm nhạc họa lại tiếp tục theo học Đại học mỹ thuật Việt Nam, vì thế anh thực sự tham gia hoạt động sáng tác mới được 3 năm nay (từ 2016). Dường như ý thức được sự muộn màng đó, người nghệ sỹ này đã cố hết sức mình để chạy sao cho thật nhanh để đuổi kịp những bạn bè hay các đàn anh trong làng hội họa Việt.
Hùng đã thử nghiệm nhiều trường phái và vẽ được nhiều lối, từ tả thực đến biểu hiện, đến bán trừu tượng, trừu tượng trữ tình và biểu hiện trừu tượng. Bước vào sáng tác, anh như một người lạc vào thế giới khác rộng lớn, bao la, anh lao vào những cuộc tìm kiếm, khám phá và cả phiêu lưu nữa. Ở lối vẽ nào, anh cũng đạt được những thành công nhất định, nhưng cũng gặp không ít những cú sốc, những vấp ngã trên con đường hội họa vốn rất quanh co và mấp mô. Dường như những thất bại hay những cú vấp mà anh đã trải qua không làm anh nản chí mà ngược lại, nó làm anh mạnh mẽ hơn.
Lần triển lãm này, Hùng trình làng dòng tranh “Tự họa”, một lối vẽ, một tư duy chỉ có thể nói là của riêng anh. Tự họa của anh giống như là những dòng nhật ký về những cung bậc của những trạng thái tinh thần mà anh đã nếm trải trên con đường nghệ thuật gập ghềnh mà bản thân anh đã trải qua: Sung sướng tột độ, tự hào, lâng lâng, thậm chí kiêu ngạo khi thành công… nhưng ngược lại có những lúc bế tắc, đau khổ, cô đơn, chán chường, đầy suy tư khi lạc lối.
Ngôn ngữ nghệ thuật trong dòng tranh tự họa của anh rất thống nhất và mang tính âm. Với cách tạo hình 2D là chủ đạo, với những kỹ thuật tạo chất và những nét cào vào toan, kiệm màu, anh không vẽ hình chân dung mà vẽ cái bóng của nó, đó là bóng/ hình đồng nhất! Dù người xem chỉ thấy cái “bóng” nhưng đồng thời lại cũng có thể nhận ra “hình” của chân dung và điều quan trọng là cảm nhận được cái trạng thái tinh thần mà tác giả muốn biểu lộ.
Với tôi, đây không chỉ là những bức chân dung tự họa mà là những tự bạch chân thực của họa sỹ, vì thế dù loạt tranh này chỉ tuân theo một phong cách nhưng nó không gây nhàm chán, ngược lại nó khiến người xem dừng lại lâu hơn ở mỗi bức tranh, tự tìm hiểu và tự so sánh với những trải nghiệm của riêng mình. Bản thân tôi khi xem bộ tranh này đã tự hỏi: Ta đã trải qua những cung bậc cảm xúc này chưa? và nếu có thì có đồng cảm với tác giả không và ở mức độ nào?
TS. Bùi Quang Thắng, Giám đốc nghệ thuật
VICAS ART STUDIO
Miễn phí vào cửa
VICAS Art Studio (Trung tâm Hỗ trợ và phát triển nghệ thuật đương đại) 32 Hào Nam, Đống Đa, Hà Nội Giờ mở cửa: thứ hai – chủ nhật (09:00 – 12:00 và 13:30 – 17:00) |