KVT – Alicja mang đến một đêm nhạc tuyệt vời

Alicja đưa ta đến xứ sở thần tiên*

Tôi đã định mở đầu bài bình luận này bằng vài lời nhận xét về sự không cần thiết phải có các bài phát biểu để mở đầu cho các sự kiện âm nhạc ở Nhà hát lớn và rằng tất cả các đại sứ quán, các tổ chức v..v, nên học tập người Pháp bắt đầu luôn vào sự kiện. Ngay cả các vị quan khách chắc cũng sẽ thở phào nhẹ nhõm nếu được miễn cho những bài phát biểu tẻ nhạt hay nhắc lại những điều đã in trên tờ chương trình….nhưng sau khi nghe Alicja Smietana trình diễn bản concerto cho violin đầu tiên của Shostakovich, tôi đã hoàn toàn tha thứ cho họ, cho từng lời phát biểu thừa thãi của họ …Tôi thậm chí còn bỏ qua cho cả những anh thợ ảnh lăng xăng (và đây là lần đầu tiên tôi làm thế đấy!).

Đó chắc chắn là sự kiện âm nhạc tuyệt nhất ở Hà Nội trong năm nay. Thậm chí còn có thể nói đó là sự kiện văn hoá xuất sắc nhất!

Nghệ sĩ violin Alicja Smietana quá tuyệt. Chưa đến 30 tuổi nhưng cô đã “thống trị” nhiều điạ điểm hoà nhạc có tiếng nhất trên thế giới và nhận được những lời khen ngợi nồng nhiệt từ nhiều nhạc trưởng tài ba của thế giới cũng như từ các nghệ sĩ violin đồng nghiệp dày dặn kinh nghiệm.

Cùng với một nghệ sĩ đệm piano trẻ tuổi, tài năng người Ba Lan, Alicja đã kỷ niệm ngày trọng đại của Ba Lan – ngày 5 tháng 5 – bằng phần trình diễn hai tác phẩm “Legende” và “Fantaisie Brillante on Gounod’s Faust” của nhà soạn nhạc nổi tiếng Ba Lan – Henryk Wieniawski. Wieniawski (1835-80) là một thiên tài violin và các sáng tác của ông không dành cho những nghệ sĩ nhát gan. Nghe Alicja chơi, bạn có thể hiểu vì sao mà Wieniawski lại được coi là một danh nhân của dân tộc, được xuất hiện trên đồng xu, trên các con tem và có một trong những cuộc thi violin danh giá nhất được mang tên ông. Nhưng chỉ đến khi Alicja chơi bản Concerto số 1 cho violin của Shostakovich thì bạn mới hoàn toàn bị mê hoặc bởi tài năng và cách trình diễn của cô.

Nhạc trưởng người Tây Ban Nha, Carlos Cuesta, đã chỉ huy Dàn nhạc giao hưởng Hà Nội trong một phần trình diễn có thể coi là xuất sắc nhất của họ từ trước đến nay và khi Smietana bắt vào chương 1, Dạ khúc, những âm thanh chất chứa nỗi buồn đã khiến tôi thấy xúc động như lần đầu được nghe “Symphony of Sorrowful Songs” (Tạm dịch: Bản giao hưởng về những khúc ca buồn) của Gorecki – một tài năng lớn khác của Ba Lan.

Shostakovich sáng tác bản concerto này năm 1947-48 ở Nga dưới thời Stalin. Ông đã bị phản đối kịch liệt và luôn trong tình trạng sợ hãi bị lưu đày đến hệ thống nhà tù ở Siberia…hoặc bị chuyển đi trong đêm rồi bị xử tử…hoặc tệ hơn là…cả gia đình ông sẽ bị đày đến các trại lao động.

Do đó bạn có thể hiểu tại sao Dạ khúc lại nghe căng thẳng đến vậy…nó giống như những đợt nước lũ màu đen của nỗi sợ hãi đang từ từ tràn vào từng ngóc ngách cuộc sống của ông, rồi đặc lại thành những ao tù nhớp nháp, phản chiếu những tình cảnh đáng sợ.

Smietana đã có một phần chuyển soạn khéo léo tác động vào các cảm xúc của bạn. Khán phòng chăm chú yên lặng đến mức bạn có thể nghe thấy được cả một tiếng ghim rơi. Các tác phẩm của Shostakovich bị chính phủ Xô Viết cấm đến tận năm 1955 và tháng 10 năm đó bản concerto này đã được trình diễn ở Leningrad và được nghệ sĩ violin David Oistrakh ví như là một vai chính thông minh, đầy sức sống trong một bi kịch của Shakespear.

Alicja đã thể hiện sự hàm súc và căng thẳng của bản nhạc rất xuất sắc và với tôi, cái bóng tối chiếm lĩnh toàn bản concerto đôi khi là nỗi sợ hãi, đôi khi là máu, sự hiểm độc và đầy quỷ quái. Có những lúc tôi ngồi sát mép ghế, đồng cảm với người nghệ sĩ violin đến mức tưởng như những giọt nước mắt, những nỗi khiếp sợ và những điên dại được thể hiện thuyết phục ấy là dành riêng cho tôi, chỉ tôi mà thôi.

Như tôi đã nói, bản concerto chỉ có thể được thể hiện thành công với sự hỗ trợ của một dàn nhạc xuất sắc và Dàn nhạc giao hưởng Hà Nội đã đột nhiên thể hiện được như thế. Nhưng để được xuất sắc như thế, Dàn nhạc chắc chắn phải nhờ đến sự chỉ huy của một vị nhạc trưởng tài ba. Xin được cảm ơn nhạc trưởng Carlos Cuesta.

Quá tuyệt!

Khi tôi đang viết bài bình luận này thì bên ngoài trời đổ mưa, cơn mưa khiến cho cái nóng của mùa hạ ở Hà Nội đột nhiên trở nên dễ chịu hơn. Mới đang chiều mà bầu trời đã tối đen. Khi nghe lại bản dạ khúc, tôi như hình dung mình đang ở đó giữa cơn mưa rào; những giọt mưa rơi xuống má tôi như những giọt lệ. Nhạc khiến cho lệ tuôn rơi vì ở những nước như Ba Lan – hay Việt Nam – con người đã phải chịu đựng những cuộc chiếm đóng tàn bạo và đáng sợ.

Tôi thấy mình mắc nợ hãng hàng không Lot vì họ đã tài trợ cho sự kiện âm nhạc cao cấp này nên chắc chắn tôi sẽ bay đến Ba Lan trong năm nay.

Lời người dịch:

* Alicja đưa ta đến xứ sở thần tiên: KVT chơi chữ theo tiêu đề của tác phẩm “Alice ở xứ sở thần tiên” của Lewis Carroll