Ilza Burchett – Siêu việt: Di sản của Nghệ sĩ và giảng viên Nghệ thuật Trần Trung Kỳ (1939 – 2014)

Một triển lãm dành riêng cho các họa phẩm của nghệ sĩ – giảng viên nghệ thuật Trần Trung Kỳ tại Bảo tàng thành phố Nam Định, đau đớn thay, vừa trở thành sự kiện trưng bày tác phẩm sau khi tác giả qua đời.

Biến cố này đã khiến người xem cảm nhận cuộc đời của người họa sĩ bằng cặp mắt như của Người Cõi khác.

Nó mở rộng cánh cửa chân thành cho một cảm thông gần gũi, và một tầm nhìn thấm đẫm xúc cảm về các di sản của Trần Trung Kỳ.

Triển lãm này là một tập hợp của các họa phẩm thuộc các loại hình hội họa như sơn dầu trên nền vải canvas, tranh lụa, tranh trên giấy, thuộc nhiều thể loại, và dường như không liên kết với nhau về biểu cảm, về các ý niệm, về tư duy và cảm tính, về tính thống nhất, về các hình thái và các màu sắc – những yếu tố ấn định, đồng thời lại bao hàm những gì đọng lại của các thời khắc quá khứ – để rồi tất cả chúng gợi mở những ánh mắt chiếu vào cuộc đời và vào sáng tác của tác giả.

Bị đánh dấu bởi quyền uy của tử thần, triển lãm đã không còn mang tính chất một cuộc trưng bày tác phẩm thông thường, nhưng thật thuần khiết, dù triển lãm này đã trở thành một vật hiến tế, vinh danh cuộc đời Trần Trung Kỳ – một Nhân cách, một Nghệ sĩ, một Người thày.

Nhìn qua lăng lính huyền bí của Cõi Khác, các họa phẩm của triển lãm này không chỉ cất lời về các chủ đề chúng muốn nói, mà cả về sự tinh tế của người họa sĩ, về tầm cao nghệ thuật của ông.

Hơn nữa, các tác phẩm này mở lối cho một cơn lũ những hình dung và những cảm nhận bất ngờ được chiêu hồn và chuyển tải bằng cách nào đó, qua những khoảng không tưởng tượng như là những nét ngắt quãng, đọng lại vì thiếu biên niến sử về trưng bày các tác phẩm nghệ thuật của Trần Trung Kỳ.

Sự không trọn bộ, sự hẫng hụt, luồng cảm quan đầy ấn tượng về các tác phẩm thuộc các thời kỳ khác nhau của người nghệ sĩ, kỳ lạ thay, lại trở thành một điều gì như tiên tri.

Sự thiếu vắng lại hiển hiện thành một vóc dáng.

Nó khiến người ta thưởng ngoạn, và khám phá ngoài khuôn khổ của những bức tranh.

Nó khiến người ta thấu cảm cá tính một con người, cảm nhận được luồng phát xạ từ một tâm hồn khiêm nhường và cao quý.

Phẩm hạnh và tính nhân văn trong Trần Trung Kỳ vẫn đâu đây, vẫn tràn ngập trong không gian đầy cảm thông của gian triển lãm.

Những cảm nhận, và một không gian cảm xúc mới bao trùm lên gian triển lãm, đang song hành với một vài bức chân dung, với những giải đất và quang cảnh thành phố được ông vẽ theo phong cách phái ấn tượng, liền kề với những canvas mang phong cách tượng trưng chủ nghĩa, và cả những bức vẽ sau cùng của ông theo phong cách cận trừu tượng.

Điều quan trọng hẳn là, triển lãm đã tạo được một ấn tượng mạnh, là vẫn còn điều gì nữa lớn lao, ngoài những tác phẩm được đem ra trưng bày. Ngoài cuộc Triển lãm – một loại hình vật thể chứng thực cho đời sống và lao động nghệ thuật của người họa sĩ, còn một cái gì đó siêu việt, cao xa hơn những gì là hữu hình đọng lại sau cuộc đời hoạt động. Đó là cách người nghệ sĩ biết truyền và chia sẻ trạng thái cảm xúc về thực tại – bằng tài của một bậc thày nghệ thuật chân chính.

Dịch: Lê Đỗ Huy